‘Ik word coach bij The Voice Of Holland, maar dan voor de publieksfilosofie,’ schreef journalist en schrijver Marc van Dijk op Facebook. ‘Als je een fantastisch filosofisch boek in de pen hebt, of alleen nog maar in je hoofd, kan je je aanmelden om in mijn team te komen. Dan ga ik je helpen om tot een goede opzet en een eerste fragment te komen, én een ijzersterke pitch. En aan het eind van de rit wachten twee echte uitgevers die naar je luisteren en die dan misschien hun stoelen omdraaien.’

Het gaat in dit geval niet om een tv-show, maar om de cursus ‘Maak de opzet voor je eigen filosofische boek (fictie of non-fictie)’. Deze cursus ontwikkelde Editio in samenwerking met ISVW (Internationale School voor Wijsbegeerte), en ook schrijver en filosoof Désanne van Brederode werkt eraan mee. De eerste cursus was een succes, daarom volgt in september 2019 een nieuwe editie, waarvoor de inschrijving nu geopend is.

Maar wie is die tutor annex teamcaptain Marc van Dijk eigenlijk? Hij schrijft voor Trouw en Filosofie Magazine. Met de nieuwe Denker des Vaderlands publiceerde hij Wij zijn de politiek, het denken van Daan Roovers (Ambo Anthos, 2019). Eerder schreef hij een biografie over dichter en theoloog Huub Oosterhuis, De paus van Amsterdam (Atlas Contact, 2013). Dit najaar verschijnt zijn eerste kinderboek: Becky Breinstein en de gifbeker van Socrates (Ten Have), een filosofische graphic novel voor 10+, in samenwerking met tekenaar Sander ter Steege.

Marc, je bent schrijver, journalist en kunstenaar. En binnenkort opnieuw coach bij The Voice, maar dan voor de publieksfilosofie. Heb jij je roeping gemist?
Zeker! Er komen regelmatig mensen naar mij toe om te vragen hoe ze hun boek, of hun idee voor een boek, moeten pitchen voor een uitgever. Ik geef ze dan tips en verwijs ze door. In deze cursus is dat principe geformaliseerd, en is het mijn opdracht om kandidaten te helpen zo goed mogelijk voor een uitgever te verschijnen. Gelukkig zijn uitgevers altijd op zoek naar een goed verhaal.

Op basis van welke ervaring begin je hieraan?
Ik heb deze cursus vorig jaar voor het eerst gegeven, en dat was zo geslaagd dat we er bijna niets aan gaan veranderen. De cursisten hebben enorme stappen gemaakt. Nu willen we weer nieuwe kandidaten een kans bieden.

Welke opleidingen en werkervaring heb je?
Ik heb Nederlands en Journalistiek gestudeerd en voltooide daarna de Gerrit Rietveld Academie. Ik werk intussen ruim vijftien jaar als journalist, met name voor Trouw, Vrij Nederland en Filosofie Magazine. En eigenlijk gaan al mijn stukken over filosofie. Tien jaar lang schreef ik de tweewekelijkse rubriek Filosofisch Elftal, in Trouw. Bij elkaar heb ik enkele honderden interviews met filosofen gehouden. Ik zie dit als een voorrecht: ik kreeg privé-colleges van de beste nationale en internationale denkers. Zo heb ik stiekem toch heel wat over filosofie geleerd. En over het toegankelijk maken van filosofie. Daarnaast heb ik jarenlang recensies geschreven van filosofieboeken, waardoor ik de filosofische boekenmarkt in Nederland goed ken.

“René Gude beheerste als geen ander de kunst om levensvragen en andere lastige filosofische kwesties met humor en vaart toegankelijk te maken. Ik probeer een beetje in die Gudiaanse traditie te werken.”

Van wie leerde jij filosofisch schrijven?
Schrijven heb ik met name geleerd tijdens mijn master Journalistiek, aan de Universiteit van Amsterdam. De docent die me denk ik het meest heeft bijgebracht is Bert Vuijsje. Filosofisch schrijven heb ik niet op een opleiding geleerd. Ik houd me bezig met publieksfilosofie, niet te verwarren met de academische variant. Publieksfilosofie is in principe gericht op een zo breed mogelijk publiek van geïnteresseerde lezers en luisteraars. De belangrijkste lessen hierover heb ik in de praktijk geleerd. Van collega-journalisten, maar zeker ook van de mensen die ik herhaaldelijk interviewde, zoals de filosofen Marli Huijer, Bert Keizer, Paul van Tongeren en René Gude. Die laatste heeft als Denker des Vaderlands en als directeur van de ISVW heel veel betekend voor de popularisering van de filosofie in Nederland. Hij beheerste als geen ander de kunst om levensvragen en andere lastige filosofische kwesties met humor en vaart toegankelijk te maken. Ik probeer een beetje in die Gudiaanse traditie te werken.

Wanneer is een boek ‘filosofisch’?
Lastige vraag. Laten we zeggen dat er drie categorieën filosofische boeken bestaan. Om te beginnen heb je natuurlijk de boeken van grote denkers, dood of levend, van Plato en Nietzsche tot Sloterdijk, Nussbaum en Zizek. Boeken van mensen die al schrijvend hun eigen filosofie ontvouwen.

De tweede categorie is filosofische non-fictie. De schrijver van dergelijke boeken hoeft zelf geen filosoof te zijn, en ook geen groot denker. Hij of zij kan eigen ervaringen, observaties en ideeën koppelen aan de filosofische traditie. Zulke boeken kunnen werkelijk over alles gaan. Een mooi voorbeeld vind ik Kleine filosofie van het rijtjeshuis van Pieter Hoexum. Over het algemeen wordt er met een soort minachting naar rijtjeshuizen gekeken, maar Hoexum beschouwt zijn eigen rijtjeshuis als een kasteel waar van alles te beleven valt. En hij gebruikt andere denkers en schrijvers om zijn eigen gedachteproces te verrijken en te verdiepen. Maar je kunt ook aan andere vormen denken: gebundelde columns, een interviewboek, een filosofische gids – alles mag.

En dan de derde en laatste categorie: filosofische fictie. Dat is een bijzondere categorie. Ook ‘filosofische fictie’ dient wat mij betreft namelijk in eerste instantie te voldoen aan de standaardwetten van de fictie: het moet spannend zijn, ontroerend en meeslepend, en het liefst allemaal. Wie het nodig vindt om zijn eigen roman ‘filosofisch’ te noemen, loopt het risico om die eisen te verwaarlozen. Personages kunnen dan lege hulzen worden die enkel staan voor een bepaald ‘idee’. Maar uiteraard kán het wel. Veel grote denkers – zoals Sartre en Camus – gebruikten romans en toneelstukken als unieke uitdrukkingsvormen. Onder de levende schrijvers in Nederland kan je denken aan Connie Palmen, Joke J. Hermsen en Désanne van Brederode. Van Brederode zal zelf aan de cursisten komen vertellen over haar werkwijze.

Het komt waarschijnlijk ook wel van pas dat ik onlangs zelf een filosofisch fictieboek heb afgerond, een kinderboek. Cursisten met een kinderboekenwens zijn beslist ook welkom. In de eerste lichting ontstond er één kinderboek, en dat was een van de leukste boek-ideeën.

Wat zou jij cursisten mee willen geven?
Mensen hebben zelf vaak niet door waar ze goed en minder goed in zijn. De cursus helpt bij het verkrijgen van inzicht ten aanzien van je eigen schrijverschap.

Ook geef ik ambachtelijke kennis en vaardigheden door. Ik weet hoe moeilijk het kan zijn om een boek te bedenken, te schrijven én te zorgen dat het bij de juiste uitgever verschijnt. Ik heb dat proces nu drie keer meegemaakt, en werk intussen aan de volgende boeken. Verder hoop ik door de dialoog die met cursisten ontstaat zelf ook nieuwe inzichten te krijgen. Dat is het mooie aan lesgeven. Ik kijk uit naar de opnieuw unieke boek-ideeën die leven bij de deelnemers. De vorige keer was ik blij verrast door de variëteit aan onderwerpen en benaderingswijzen.

De cursisten gaan hun idee pitchen voor een uitgever. Wat moeten ze absoluut doen tijdens de pitch?
Het verhaal terugbrengen tot een sprankelende kern. Daar gaan we tijdens de cursus naar op zoek. Daarnaast moeten ze hun potentie natuurlijk ook bewijzen in een sterk uitgewerkt fragment, want enkel een idee verzinnen kan iedereen. Ik vind het eervol om aspirant-schrijvers bij al deze dingen te mogen helpen.