Schrijver en tutor Truska Bast schreef Uw wil geschiede. We weten een hoop van het seksueel misbruik op kostscholen, maar hoe ging het met de kinderen die niet werden misbruikt? Truska vroeg zich dit af. Op basis van interviews met slachtoffers en niet- slachtoffers schetste zij het grote trauma na het verblijf op kostscholen, in onze recente geschiedenis. Editio vroeg Truska hoe zij dit onderwerp heeft onderzocht en uitgewerkt.

 *

“We weten inmiddels meer van misbruikte kinderen op kostscholen, maar hoe verging het andere kinderen op kostscholen?”

 

Heb je een persoonlijke link met kostscholen?

Geen enkele. Ik was op zoek naar een verhaal, een geschiedenis. Ik heb bewust gezocht naar een onderwerp dat nog maar recent uit onze cultuur is verdwenen. Daarnaast interview ik graag oudere mensen. Zij hebben minder te verliezen en zijn niet meer zo bezig met zichzelf handhaven in de maatschappij en vertellen daardoor vrijer hun verhaal. We weten inmiddels meer van misbruikte kinderen op kostscholen, maar hoe verging het andere kinderen op kostscholen? En wat was bijvoorbeeld de rol van het katholieke geloof? Dit boek is geheel ontstaan vanuit die nieuwsgierigheid.

Hoe ben je te werk gegaan?

Ik ben begonnen met research. Ik heb alles verzameld wat er bekend is over kostscholen in die tijd. Ik heb mensen benaderd die ermee te maken hebben gehad. Ik heb contact gezocht met slachtofferorganisaties en ben in gesprek gegaan met slachtoffers. En via via vond ik ook al snel allerlei andere oud-leerlingen die wilden meewerken. Ondertussen was ik professor Selma Leydesdorff op het spoor. Haar werkterrein is oral history, de onderzoeksmethode die ik heb toegepast. Ik wilde een verantwoord boek schrijven op basis van mondelinge bronnen en zij is hierin gespecialiseerd. Ik heb bij haar lessen gevolgd om me hier zo goed mogelijk op voor te bereiden.

“Als schrijver kun je het allemaal wel heel mooi opschrijven, maar nu moest ik alle verhalen zo goed mogelijk analyseren en interpreteren.”

 

Heb je deze manier van werken eerder toegepast?

Ik heb nooit eerder op deze manier onderzoek gedaan. Mijn vorige boek En zij die na ons komen was ook non-fictie, maar veel verhalender. Als schrijver kun je het allemaal wel heel mooi opschrijven, maar nu moest ik alle verhalen zo goed mogelijk analyseren en interpreteren.

In het nawoord spreek je over ‘vuistdikke transcripties’ die er lagen na alle interviews. Hoe maak je hier een selectie uit en hoe weet je welk verhaal je wilt vertellen? 

Door de research die ik van tevoren had gedaan had ik al thema’s in mijn hoofd die me fascineerden.Toen heb ik daarvan een chronologie gemaakt. Eerst dat de kinderen aankwamen op de kostscholen; het ritme en de voorschriften op de kostscholen. Ik wilde ook laten zien hoe kinderen ontsnapten aan het regime en hoe het ze vervolgens verging nadat ze de school verlieten: het terugblikken en de effecten. Ook was ik geïnteresseerd in het effect van het taboe op het lichaam dat heel sterk was in het katholicisme. Bovendien wilde ik weten wat de invloed was van het ‘nest’ waaruit de kinderen kwamen. Er bleek een groot verschil te zijn tussen kinderen die uit een warm nest kwamen en de kinderen die er door hun ouders als maatregel naar kostschool werden gestuurd. De laatste categorie voelde zich vaak afgewezen. Deze elementen waren bepalend voor hun tijd op die kostschool. Dat werkte allemaal door.

Bij deze onderwerpen heb ik de verhalen gezocht. Ik wist waar ik het met de oud-leerlingen over wilde hebben. Ik heb gewerkt vanuit die nieuwsgierigheid en wat ik wilde weten.

“Ik kreeg veel vragen waarom die kinderen dit niet aan hun ouders konden vertellen. Als je die vraag stelt, begrijp je niet goed hoe religie werkt[…]”

Wat is de belangrijkste boodschap die je met dit boek wil overbrengen?

Ik raakte gefascineerd door het trauma, dat groter en deels ook anders is dan ik dacht. Buiten het seksueel misbruik is er ook een groot, grijs gebied van emotionele onveiligheid, wat zo bepalend is voor een opgroeiend kind. Dit gebied is veel minder concreet. Ik denk niet dat de religieuzen opzettelijk emotioneel mishandelden. Het was een andere tijd. De religieuzen handelden vanuit hoge idealen en stelden strenge eisen. De katholieke kerk was een sterk hiërarchisch instituut dat veel schade heeft aangericht. Ook religieuzen waren hiervan soms slachtoffer. De eenzaamheid en de kilheid had op velen van hen een ‘neurotiserend effect’ zoals dat heet. Ook dit wilde ik laten zien, dat de katholieke kerk alle betrokkenen in haar macht hield.

Waarom moet dit verteld worden?

Ik denk dat het iets toevoegt aan onze kennis en begrip over een recente geschiedenis. Dit alles is relatief nog maar heel kort geleden. Ondertussen waren de jaren 60 aan de gang, het vrije denken, de provobeweging kwam op. Het is ongelofelijk dat in diezelfde tijd in onze cultuur zo’n afgesloten andere wereld heeft kunnen bestaan. Bovendien verklaart het het gedrag van een deel van onze huidige generatie, het zegt iets over hoe we met elkaar omgaan.

Ik kreeg veel vragen waarom die kinderen dit niet aan hun ouders konden vertellen. Als je die vraag stelt, begrijp je niet goed hoe religie werkt: het gezag van geestelijken was eenvoudig onaantastbaar, het was ondenkbaar dat je daar een kwaad woord over sprak. Ik hoop dat ik ook dat in mijn boek heb kunnen laten zien.

Ik hoop dat mijn boek mensen aanspoort om meer naar elkaar te luisteren. Sommige mensen hebben hun verhaal echt wel proberen te vertellen, maar het is niet serieus genomen of weggewimpeld. Een van de pijnlijkste ervaringen voor mensen met een trauma is wanneer er steeds weer een deur dicht gaat. Alsof wat hen is overkomen aan henzelf zou liggen.

Ik hoop dat na het lezen van dit boek mensen begrijpen hoe belangrijk het is om echt naar elkaar te luisteren wanneer iemand je iets probeert te vertellen. Het helpt al zoveel als de slachtoffers gehoord worden.

Nieuwsgierig geworden? Uw wil geschiede bestel je hier.

*

Zelf ook een goede non-fictieschrijver worden? Doe de cursus Journalistieke Longreads die start op 10 januari.